Kapı Kontrol Teorisi nedir, ne zaman bulundu?

Kapı Kontrol Sistemi nedir?

Kapı kontrol teorisi, 1965 yılında Melzack ve Wall tarafından ileri sürülmüştür.Bu teoriye göre, ağrılı uyaranlar algılanmadan önce kapı kontrol mekanizması ile karşılaşmaktadırlar.

Deriden gelen duyusal uyaranlar spinal kord ve beyinde modülasyona uğrarlar.Deriden gelen uyaranlar spinal kordda üç değişik sisteme iletilir: Dorsal kolon, arka boynuz santral transmisyon hücreleri (T hücreleri) ve substantia gelatinosa hücreleri.

Substantia gelatinozadaki kapı hücreleri presinaptik inhibisyona yol açar. Bu hücreler ince sinir uçlarını inhibe eder. İnce lifler uyarı olmadan iletebilirler. Kuvvetli uyaranlar özellikle kaim lifler üzerine etki eder. Bunlar kapı hücrelerini uyararak T hücrelerine transmisyonu etkiler.

Melzack ve Wall ince liflerin kapı hücrelerini inhibe ettiğini, kapıyı açık tuttuğunu ileri sürmüştür. Uyaran uzadığı zaman kaim lifler adapte olmakta ve ince lifler baskın çıkmaktadır. Böylelikle kapı açılmakta ve T hücrelerinden akım artmaktadır.

Aşama Aşama Kapı Kontrol Teorisi

1. Afferent sinirlerle taşınan uyarıların 5. laminaya ulaşması SG hücrelerince düzenlenmektedir ve Substansia Gelatinosa (SG) hücreleri T hücrelerini frenleyici etki yapmaktadır.
2. Kapı; kalın ve ince liflerin rölatif aktivitesince kontrol edilmektedir. Kalın lifler (A beta) SG hücrelerini uyararak iletimi inhibe etmekte (kapıyı kapatmakta), ince lifler (A delta ve C) ise SG hücrelerini inhibe ederek iletimi kolaylaştırmaktadır (kapıyı açmakta).
3. T hücreleri ağrı hakkında bilginin iletilmesinde en önemli görevi yapmaktadır. Dokunma ve ısı duyularını taşıyan kalın lifler hem SG hem de T hücrelerini uyarır. Bu şekilde uyarılan SG hücreleri T hücrelerini inhibe eder, dolayısıyla T hücrelerinin doğrudan uyarılması kısa sürer. Aksine ağrılı uyaranları taşıyan ince lifler SG hücrelerini inhibe ederken, T hücrelerini uyarır. Bu uyaranlar daha şiddetli olup, uzun sürer. Ağrının periferik sinir stimülasyonu ve akupunktur ile kontrol yöntemi bu teorinin direkt sonucu olup amaç, ağrının yukarı iletilmesini önleyici kalın lifler boyunca uyarıları arttırmaktır.
4. Kalın liflerce iletilen uyarıların bir kısmı da dorsal kolon içinde ilerleyerek, neospinotalamik yolla talamusa ulaşır. Bu yol ağrının niteliği, yeri ve uyaranın şiddeti hakkında kesin bilgi oluşturur ve kısa sürede uyum sağlar.

Örnek verecek olursak:

Mesela bir hırsız polisten kaçarken ayağına çivi batsa o anki durumundan dolayı yani polisten kaçmak zorunda olduğu için bunu hissetmez. Ne zaman ki polisten kurtulup güvenli bir yere giderse işte o zaman o çivinin ağrısını hissetmeye başlar. Kapı kontrol teorisi de buna benzetilebilir.